National Science Day 2025: ‘राष्ट्रीय विज्ञान दिवस’ दरवर्षी २८ फेब्रुवारीला साजरा केला जातो. हा दिवस भारतात विज्ञानाच्या महत्त्वाबद्दल जनजागृती निर्माण करण्यासाठी आणि विज्ञान क्षेत्रातील योगदान करणाऱ्या व्यक्तींना सन्मानित करण्यासाठी आहे. २८ फेब्रुवारी १९२८ साली भारतीय शास्त्रज्ञ सी. व्ही. रामन यांनी ‘रामन प्रभाव’ (Raman Effect) शोधला. हा शोध त्यांना १९३० मध्ये भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार मिळवून देणारा ठरला.
‘रामन प्रभाव’ म्हणजे प्रकाशाच्या कणांचा पदार्थाच्या अणूंसोबत संवाद साधून प्रकाशाच्या लहरींच्या रंगांमध्ये होणारा बदल. या ऐतिहासिक शोधामुळे भारतीय शास्त्रज्ञ सी. व्ही. रामन यांना जागतिक स्तरावर ओळख मिळाली, आणि भारतीय विज्ञानाला एक मान्यता प्राप्त झाली. एकदा रमण लंडनहून भारतात येत असताना समुद्राचे निळे पाणी पाहून त्यांच्या मनात एक कुतूहल निर्माण झाले की हे पाणी निळे का आहे. त्यांनी भारतात येऊन यावर संशोधन केले. पारदर्शक पदार्थातून जाताना प्रकाशकिरणांमध्ये होणाऱ्या बदलाबाबत त्यांनी लावलेला महत्त्वाचा शोध रामन इफेक्ट म्हणून ओळखला जातो. प्रकाशाची किरणे जेव्हा वेगवेगळ्या वस्तूंवर आदळतात किंवा त्यांच्यातून जातात तेव्हा लहरींवर काय परिणाम होतो आणि विखुरल्यानंतर त्यांचा वेग काय असतो, हे सर्व त्यांच्या शोधाने सांगितले. रामन इफेक्टचा शोध आज जगभर वापरला जात आहे. १९५४ मध्ये भारत सरकारने त्यांना भारतरत्न हा सर्वोच्च नागरी सन्मान प्रदान केला. भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळवणारे रमण हे भारतातीलच नव्हे तर आशियातील पहिले शास्त्रज्ञ होते.
यावर्षी २०२५ साठी राष्ट्रीय विज्ञान दिवसाची थीम आहे, “विकसित भारतासाठी विज्ञान आणि नवोन्मेषामध्ये जागतिक नेतृत्वासाठी भारतीय तरुणांना सशुक्त करणे”. विज्ञान आणि नवोन्मेष ही शक्ती आहे जी भारताच्या प्रगतीसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. या वर्षीची थीम भारतीय तरुणांना प्रेरित करते की ते विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात जागतिक स्तरावर नेतृत्व करू शकतात. या दिवशी भारतीय तरुणांना नव्या शोधात सहभागी होण्यासाठी आणि विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात सक्रिय योगदान देण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाते. विज्ञानात होणाऱ्या नव्या संशोधनांमुळे आणि तंत्रज्ञानाच्या वेगाने प्रगती होण्यामुळे भारताला जागतिक स्तरावर एक प्रमुख वैज्ञानिक शक्ती म्हणून ओळख मिळवता येईल. राष्ट्रीय विज्ञान दिवस हा दिवस विज्ञानाचे महत्त्व सर्वसामान्य लोकांपर्यंत पोहोचवण्याचा आहे. विज्ञानाने आपल्या दैनंदिन जीवनात मोठा बदल घडवून आणला आहे आणि प्रत्येक क्षेत्रात नवीन संशोधनामुळे प्रगती होत आहे.हा दिवस शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांना विज्ञानाच्या क्षेत्रात रुची निर्माण करण्यासाठी साजरा केला जातो. या दिवशी विद्यार्थ्यांना वैज्ञानिक दृष्टिकोन विकसित करण्यासाठी प्रेरणा मिळते. या दिवशी सी. व्ही. रामन यांच्या शोधाचे महत्त्व आणि त्यांच्या योगदानाचे सन्मान केले जाते. त्यांच्या ‘रामन प्रभाव’च्या शोधामुळे भारताला एक वैज्ञानिक शक्ती म्हणून ओळख मिळाली. राष्ट्रीय विज्ञान दिवस विविध विज्ञान शाखांमध्ये नव्या संशोधनाला प्रोत्साहन देतो. यामुळे शास्त्रज्ञ आणि संशोधक नवीन शोध घेण्यासाठी प्रेरित होतात, आणि विज्ञान क्षेत्रात प्रगती घडवते.
हे ही वाचा:
Raj Thackeray: मराठी भाषा गौरव दिनानिमित्त पुस्तक प्रदर्शन
Follow Us
