देशाचा अर्थसंकल्प उद्या दिनांक १ फेब्रुवारी २०२४ रोजी सादर होणार आहे. उद्याच्या या अर्थसंकल्पाकडे सध्या संपूर्ण देशाचे लक्ष हे लागले आहे. मोदी सरकारच्या दुसऱ्या कार्यकाळातील हा अंतिम अर्थसंकल्प असेल. म्हणूनच त्याला अंतरिम अर्थसंकल्प म्हटले जात आहे. तर संपूर्ण अर्थसंकल्प या वर्षी होणाऱ्या सार्वत्रिक निवडणुकांनंतर नवीन सरकारच्या स्थापनेनंतर सादर केला जाणार आहे. देशाच्या पूर्णवेळ महिला अर्थमंत्री म्हणून निर्मला सीतारामन त्यांच्या कार्यकाळातील हा सहावा अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. हा अंतरिम अर्थसंकल्प आहे, त्यामुळे आर्थिक सर्वेक्षण सादर होणार नाही. पण जेव्हा पूर्ण अर्थसंकल्प सादर केला जातो तेव्हा त्याआधी आर्थिक सर्वेक्षण संसदेत मांडले जाते.
आर्थिक सर्वेक्षण म्हणजे काय? –
दरवर्षी देशाचा अर्थसंकल्प १ फेब्रुवारीला सादर केला जातो. याच्या एक दिवस आधी आर्थिक सर्वेक्षण समोर ठेवले आहे. हे आर्थिक सर्वेक्षण अर्थसंकल्पाचा मुख्य आधार आहे. अर्थव्यवस्थेचे संपूर्ण चित्र देते आणि मागील आर्थिक वर्षाच्या पुनरावलोकनाच्या आधारे तयार केले जाते. याद्वारे सरकार देशाच्या अर्थव्यवस्थेची नवीनतम स्थिती सांगते. यामध्ये वर्षभरातील विकासाचा ट्रेंड, कोणत्या क्षेत्रातून किती कमाई झाली आणि कोणत्या क्षेत्रात CAN योजना कशा राबवल्या गेल्या याचा समावेश आहे.
आर्थिक सर्वेक्षण दोन भागात सादर केले –
सर्वेक्षण हा अर्थसंकल्पाचा मुख्य आधार मानला जातो. परंतु, सरकारने आपल्या शिफारशींची अंमलबजावणी करणे आवश्यक नाही. आर्थिक सर्वेक्षणात, सरकारी धोरणे, प्रमुख आर्थिक डेटा आणि क्षेत्रनिहाय आर्थिक ट्रेंड याबद्दल तपशीलवार माहिती दिली जाते. हे दोन भागांमध्ये सादर केले आहे. ज्याच्या पहिल्या भागात देशाच्या अर्थव्यवस्थेच्या नवीनतम स्थितीबद्दल माहिती सामायिक केली आहे. दुसऱ्या भागात विविध क्षेत्रातील प्रमुख आकडे दाखवले आहेत. हा दस्तऐवज मुख्य आर्थिक सल्लागार, आर्थिक व्यवहार विभाग यांच्या मार्गदर्शनाखाली तयार करण्यात आला आहे.
पहिले आर्थिक सर्वेक्षण १९५०- ५१ मध्ये सादर करण्यात आले –
अर्थसंकल्पापूर्वी सादर करण्यात आलेले आर्थिक सर्वेक्षण अतिशय विशेष मानले जाते. मुख्य आर्थिक सल्लागारांच्या मार्गदर्शनाखाली तयार करण्यात आलेला हा दस्तऐवज अंतिम झाल्यानंतर अर्थमंत्र्यांनी मंजूर केला आहे. उल्लेखनीय आहे की आर्थिक सर्वेक्षण सादर करण्याची प्रक्रिया १९५० पासून सुरू आहे. देशाचा आर्थिक सर्वेक्षण १९५०- ५१ या आर्थिक वर्षात प्रथमच सादर करण्यात आला.
हे ही वाचा:
अशोक सराफ यांचा जीवनप्रवास,आणि मजेशीर किस्से
Manipur violence : मणिपूर मध्ये हिंसाचाराचे सत्र सुरूच, गोळीबारात २ मृत्यू
