गणेश चतुर्थी हा बहुप्रतिक्षित उत्सवांपैकी एक आहे. ज्याप्रमाणे गणेश चतुर्थीला विनायक चतुर्थी, किंवा विनायक चविती असेही म्हटले जाते, त्याचप्रमाणे देवतेलाही अनेक नावे आहेत. गणेश हे नाव एक मिश्रित संस्कृत शब्द आहे ज्याचा अर्थ ‘लोकांच्या समूहाचा’ (गण) ‘स्वामी’ (ईशा) आहे. त्याचप्रमाणे, ‘गणपती’ (किंवा गणाध्यक्ष) ज्या नावाने शिव-पार्वती पुत्र सामान्यतः ओळखला जातो, त्याचाही अर्थ एकच आहे.
खरं तर, बुद्धी आणि सौभाग्याचा स्वामी असलेल्या गणेशाला 108 नावांनी संबोधले जाते. बहुचर्चित गणेश चतुर्थी सणाच्या आधी, गणपतीची 8 भिन्न नावे आणि त्यांचे अर्थ कसे पहावे:
गजानन
विघ्नहर्ता
‘विघ्न’ म्हणजे संकटे, तर ‘हर्ता’ म्हणजे दूर करणारा. गणेशाला अनेकदा या नावाने संबोधले जाते जे दैवी शक्ती सूचित करते जी गणेश मूर्त रूप देते, ती म्हणजे भक्तांच्या जीवनातील समस्या आणि दुःख दूर करण्याची क्षमता.
विनायका
हे ‘गौरीसुता’ (गौरीचा मुलगा) चे दुसरे नाव आहे जे विघ्नहर्तासारखे आहे. याचा अर्थ असा आहे की जो सर्व अडथळे दूर करण्यात स्वामी आहे.
भालचंद्र
कपाळावर चंद्र (चंद्र) धारण करणार्या गणेशाच्या (बाला/बाळ) अवतारावरून या नावाचे महत्त्व प्राप्त झाले आहे. ब्रह्मांड पुराणात असे म्हटले आहे की गणेशाने चंद्राला दरभी संताच्या शापापासून वाचवले जेव्हा लहानपणी त्याने दया दाखवली आणि कपाळावर चंद्राचा टिळक घातला.
एकदंत
एकच दात असलेल्या गणेशाला अर्धा तुटलेला दात आहे म्हणून त्याला ‘एक’ (एक), ‘दंता’ (दात) असे नाव पडले. आख्यायिका सांगते की परशुराम रागावला आणि त्याने गणेशाचा एक दात चिरला जेव्हा परशुरामने त्याला शिवाला भेटण्यापासून रोखण्याचा प्रयत्न केला.
वक्रतुंडा
हा गणेशाचा पहिला अवतार आहे म्हणजे वक्र (वक्र) सोंड (टुंडा). त्याने मत्सरा या राक्षसावर विजय मिळवून देवांचे हरवलेले राज्य परत मिळवण्यास मदत केली.
लंबोदरा
याचा शाब्दिक अर्थ मोठा पोट असलेला असा होतो. मुद्गल पुराणानुसार, लंबोदर अवतारातील गणेशाने त्रासदायक क्रोधासुरापासून देवतांचे रक्षण केले.
कृष्णपिंगक्षा
याचा अर्थ गडद रंग (कृष्ण), धुरकट (पिंगा), डोळे (अक्ष) असा होतो. पृथ्वी आणि ढगांमधून सर्व काही पाहणारा आणि प्रत्येकाला दुःखातून मुक्त करणारा गणेश.
हे ही वाचा:
या भारतीय शहरांमध्ये प्रथम सुरू करण्यात येणार 5G सेवा
भोंग्यांचा विषय धार्मिक नसून सामाजिक आहे ; कीर्तिकुमार शिंदे
Follow Us
टाईम महाराष्ट्रचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी आम्हाला फॉलो करा.