पंतप्रधान नरेंद्र मोदी गुरुवारी संध्याकाळी सेंट्रल व्हिस्टा एव्हेन्यूचे उद्घाटन करणार आहेत. यासोबतच इंडिया गेटवरील नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या पुतळ्याचेही पंतप्रधानांच्या हस्ते अनावरण होणार आहे. ही 28 फूट उंचीची मूर्ती ग्रॅनाइट दगडावर कोरलेली आहे. 23 जानेवारी रोजी पराक्रम दिनी नेताजींच्या होलोग्राम पुतळ्याचे ज्या ठिकाणी अनावरण करण्यात आले होते त्याच ठिकाणी हा 65 मेट्रिक टनाचा पुतळा बसवण्यात आला आहे. ही दोन्ही बांधकामे सेंट्रल व्हिस्टा री-डेव्हलपमेंट प्रकल्पाचा भाग आहेत. यापूर्वी जुलैमध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नवीन संसद भवनाच्या छतावर बांधलेल्या अशोक स्तंभाचे अनावरणही केले होते.
शेवटी हा सेंट्रल व्हिस्टा म्हणजे काय? सेंट्रल व्हिस्टा पुनर्विकास प्रकल्पात काय होणार आहे? पंतप्रधान आज कोणत्या सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूचे उद्घाटन करणार आहेत? प्रकल्प कधी पूर्ण होणार? या प्रकल्पासाठी किती खर्च अपेक्षित आहे? जाणून घेऊया…
सेंट्रल व्हिस्टा म्हणजे काय?
नवी दिल्लीतील राष्ट्रपती भवन ते इंडिया गेटपर्यंतच्या ३.२ किमी लांबीच्या भागाला सेंट्रल व्हिस्टा म्हणतात. दिल्लीतील सर्वाधिक भेट दिलेल्या पर्यटन स्थळांपैकी एक असलेल्या या भागाची कथा १९११ पासून सुरू होते. त्यावेळी भारतावर इंग्रजांचे राज्य होते. कलकत्ता ही त्यांची राजधानी होती, परंतु बंगालमधील वाढत्या निषेधाच्या पार्श्वभूमीवर डिसेंबर १९११ मध्ये राजा जॉर्ज पंचम यांनी भारताची राजधानी कलकत्त्याहून दिल्लीला हस्तांतरित करण्याची घोषणा केली. एडविन लुटियन्स आणि हर्बर्ट बेकर यांच्याकडे दिल्लीतील महत्त्वाच्या इमारती बांधण्याची जबाबदारी आली. या दोघांनी सेंट्रल व्हिस्टाची रचना केली. या प्रकल्पाची प्रेरणा वॉशिंग्टनमधील कॅपिटल कॉम्प्लेक्स आणि पॅरिसमधील शान्स लिसी यांनी घेतली होती. हे तिन्ही प्रकल्प राष्ट्रनिर्माण कार्यक्रमाचा भाग होते.
लुटियन्स आणि बेकर यांनी नंतर गव्हर्नमेंट हाऊस (आताचे राष्ट्रपती भवन), इंडिया गेट, कौन्सिल हाऊस (आताची संसद), नॉर्थ ब्लॉक, साउथ ब्लॉक आणि किंग जॉर्ज स्टॅच्यू (नंतर युद्ध स्मारक म्हणून बांधले) बांधले. स्वातंत्र्यानंतर सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूच्या रस्त्याचेही नामकरण करण्यात आले आणि किंग्सवे राजपथ झाले. त्याचे नावही आजपासून कर्तव्य पथ होईल.
सेंट्रल व्हिस्टाच्या आत काय येते?
सध्या राष्ट्रपती भवन, संसद, नॉर्थ ब्लॉक, साउथ ब्लॉक, रेल भवन, वायु भवन, कृषी भवन, उद्योग भवन, शास्त्री भवन, निर्माण भवन, राष्ट्रीय अभिलेखागार, जवाहर भवन, इंदिरा गांधी राष्ट्रीय कला केंद्र (IGNCA) सेंट्रल व्हिस्टाच्या आत आहेत. ,उपराष्ट्रपती भवन, राष्ट्रीय संग्रहालय, विज्ञान भवन, रक्षा भवन, विजयगर भवन, हैदराबाद हाऊस, जामनगर हाऊस, इंडिया गेट, राष्ट्रीय युद्ध स्मारक आणि बिकानेर हाऊस.
सेंट्रल व्हिस्टा पुनर्विकास प्रकल्पात काय होणार आहे?
सेंट्रल व्हिस्टाच्या संपूर्ण क्षेत्राचा पुनर्विकास करण्याच्या प्रकल्पाचे नाव सेंट्रल व्हिस्टा री-डेव्हलपमेंट प्रोजेक्ट आहे. यामध्ये काही अस्तित्वात असलेल्या इमारतींमध्ये कोणताही बदल केला जाणार नाही, काही इमारतींचा वापर अन्य कामासाठी केला जाणार आहे, काहींचे नूतनीकरण केले जाणार आहे, काही पाडून त्यांच्या जागी नवीन इमारती बांधल्या जाणार आहेत. सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूच्या पुनर्बांधणीचे काम पूर्ण झाल्यानंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आज त्याचे उद्घाटन करत आहेत.
कोणत्या इमारती बदलणार नाहीत आणि कोणत्या बदलणार?
या परिसरात असलेल्या सहा इमारतींमध्ये या पुनर्विकास प्रकल्पात कोणताही बदल होणार नाही. यामध्ये राष्ट्रपती भवन, हैदराबाद हाऊस, इंडिया गेट, रेल्वे भवन, वायु भवन आणि युद्ध स्मारक यांचा समावेश आहे. त्याच वेळी, नॉर्थ ब्लॉक आणि साउथ ब्लॉक दोन्ही राष्ट्रीय संग्रहालयात रूपांतरित केले जातील. संसदेच्या विद्यमान इमारतीचे पुरातत्व वारसा म्हणून रूपांतर केले जाईल. सध्याचे जामनगर हाऊस इंदिरा गांधी राष्ट्रीय कला केंद्रात रूपांतरित केले जाईल.
यासोबतच चार नवीन इमारती नव्याने बांधल्या जात आहेत. यामध्ये नवीन संसद भवनासोबतच उपराष्ट्रपतींचे निवासस्थान, पंतप्रधानांचे निवासस्थान यासह नवीन केंद्रीय सचिवालय बांधले जाणार आहे. सरकारी मंत्रालये आणि त्यांची कार्यालयेही या केंद्रीय सचिवालयात हलवली जातील. या पुनर्विकासासाठी काही इमारतीही पाडण्यात येणार आहेत. यामध्ये विद्यमान राष्ट्रीय संग्रहालय, इंदिरा गांधी राष्ट्रीय कला केंद्र, उपाध्यक्ष भवन, उद्योग भवन, निर्माण भवन, जवाहर भवन, विज्ञान भवन, कृषी भवन, शास्त्री भवन आणि रक्षा भवन या इमारतींचा समावेश आहे.
सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूचा पुनर्विकास का करण्यात आला?
सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यू हा सेंट्रल व्हिस्टा मास्टर प्लॅनचा भाग आहे. राष्ट्रपती भवन ते इंडिया गेट दरम्यानचा रस्ता आणि त्याच्या दोन्ही बाजूच्या भागाला सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यू म्हणतात. किंग्ज वे या नावाने बांधलेला हा रस्ता. स्वातंत्र्यानंतर त्याचे नाव बदलून राजपथ ठेवण्यात आले. आजपासून त्याचे नाव कर्तव्य पथ असे होईल.
संपूर्ण प्रकल्पाच्या अधिकृत वेबसाइटनुसार, सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूच्या मूळ विभागात कालांतराने अनेक बदल झाले आहेत. साइटचे जतन करण्यासाठी अनेक प्रयत्न करूनही, अनेक वर्षांमध्ये अ‍ॅव्हेन्यूच्या अत्यावश्यक सुविधा खराब झाल्या आहेत, कारण ते जड वापरासाठी डिझाइन केलेले नव्हते. सेंट्रल व्हिस्टाच्या वेबसाईटनुसार, जड रहदारी, जास्त सार्वजनिक प्रवेश, पादचाऱ्यांसाठी अनुकूल सुविधांचा अभाव, विक्रेत्यांसाठी अपुरी सुविधा आणि जमीन आणि जल प्रदूषण यामुळे हा पुनर्विकास आवश्यक होता.
प्रकल्प कधी पूर्ण होणार?
या मास्टर प्लॅनअंतर्गत पाच प्रकल्पांवर काम सुरू असल्याचे सरकारने ४ ऑगस्ट रोजी लोकसभेत सांगितले होते. यामध्ये नवीन संसद भवन, सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूचा पुनर्विकास, कॉमन सेंट्रल सेक्रेटरीएटच्या तीन इमारती, व्हाईस-प्रेसिडेंट्स एन्क्लेव्ह आणि एक्झिक्युटिव्ह एन्क्लेव्ह यांचा समावेश आहे.
यामध्ये सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूचा पुनर्विकास पूर्ण करण्यात आला. याचे उद्घाटन आज पंतप्रधान करणार आहेत. ४ ऑगस्ट रोजी सरकारने दिलेल्या उत्तरानुसार, संसदेच्या नवीन इमारतीच्या बांधकामाचे ७० टक्के काम पूर्ण झाले आहे. नोव्हेंबर २०२२ पर्यंत ते पूर्ण होणे अपेक्षित आहे. त्याचबरोबर केंद्रीय सचिवालयाचे १७ टक्के काम पूर्ण झाले आहे. ते डिसेंबर २०२३ पर्यंत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे. उपराष्ट्रपती एन्क्लेव्हचे २४ टक्के काम पूर्ण झाले आहे. ते जानेवारी २०२३ पर्यंत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे. त्याचवेळी एक्झिक्युटिव्ह एन्क्लेव्हचे काम अद्याप सुरू झालेले नाही.
सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यूची किंमत किती आहे?
या प्रकल्पासाठी एकूण ६०८ कोटी रुपये खर्च अपेक्षित आहे. २१ जुलै २०२२२ रोजी लोकसभेत विचारलेल्या प्रश्नाच्या उत्तरात सरकारने ही माहिती दिली. त्यानुसार या प्रकल्पावर आतापर्यंत ४७७.२८ कोटी रुपये खर्च झाले आहेत.
संपूर्ण प्रकल्पाबाबत बोलायचे झाले तर ज्या पाच प्रकल्पांवर काम करायचे आहे त्यापैकी चार प्रकल्पांचे काम सुरू झाले आहे. या चौघांवर किती खर्च होणार याची माहितीही सरकारकडून लोकसभेत देण्यात आली. सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यू व्यतिरिक्त, नवीन संसद भवनासाठी ९७१ कोटी रुपये खर्च अपेक्षित आहे. त्याच वेळी, उपराष्ट्रपती भवनावर २०८. ४८ कोटी रुपये आणि केंद्रीय सचिवालयावर ३, ६९० कोटी रुपये खर्च अपेक्षित आहे. या संपूर्ण प्रकल्पावर २० हजार कोटी रुपये खर्च होणार असल्याचे सांगण्यात येत आहे. केंद्र सरकारच्या सर्व मंत्रालयांकडून १३, ४५० कोटी रुपयांची मंजुरी मिळाली आहे.
हे ही वाचा:
… कुणी आंटी तर कुणी बुड्ढी बेबो बोलतंय, अभिनेत्री करिना कपूर होतेय ट्रोल
जागतिक फिजिओथेरपी दिन २०२२: फिजिओथेरपीद्वारे तुम्हाला मिळू शकतो अनेक आजारांपासून आराम
Follow Us
टाईम महाराष्ट्रचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी आम्हाला फॉलो करा.
